afb. Jan Veth, 1893

Jacob Moleschott

's-Hertogenbosch 9 augustus 1822 - Rome 20 mei 1893 (70)

Jacob Moleschott

bron: dr. H. van Velthoven, Brabant een gewest in opkomst.

Zoon van de medicus J.F.G. Molescott; beide vrijdenkers. Jacob Moleschott was arts te Utrecht, waar hij bevriend raakte met de uit Tilburg afkomstige prof. dr. F. Donders. In 1847 vestigde hij zich als privaatdocent in de fysiologische chemie te Heidelberg. Molescott werd in 1856 benoemd tot hoogleraar in Zürich, vervolgens in Turijn en tenslotte te Rome.

115

Encyclopedie van Noord-Brabant 3 (1986) 115

Moleschott

door Henny Molhuysen

De volgende week is het 100 jaar geleden dat Jacob Moleschott overleed. Een geboren Bosschenaar die had gestudeerd in Boxtel, Kleef en Heidelberg en als hoogleraar werkte in Zürich en Turijn. Italië beviel hem zo goed dat hij zich liet naturaliseren. Maar zijn geboortestreek vergat hij nooit.

Op 9 augustus 1822, 's morgens om halfzeven, werd Jacob (in het gezin Koos genoemd en later ook wel Jacques) in het doktersgezin Moleschott geboren in de straat Achter het Wild Varken. In het gezin bestond een hecht gezinsleven. Jacob's vader bracht hem belangstelling voor de letteren bij en zijn moeder hielp hem met verhaaltjes schrijven en leerde hem de liefde voor muziek, bloemen en planten. Moeder was een overtuigd katholiek, maar vader, hoewel van katholieke huize, een vrijdenker. Het was er sfeervol in het huis, waar veel logeetjes kwamen en waar in de hal gedanst werd.
Toen Jacob vijf jaar was, ging hij naar meester Hulskamp op school, daarna naar meester Van Buhl die Frans gaf. Het Latijn leerde hij van dominee Ter Laag. Hij verbleef korte tijd op een kostschool in Boxtel, maar toen daar een besmettelijke ziekte uitbrak, stuurde zijn ouders hem naar het gymnasium in Kleef. Na zijn eindexamen trok hij zuidelijker: naar Heidelberg om er medicijnen te studeren. Tevens volgde hij er coleges chemie en wijsbegeerte.

Enige tijd vestigde hij zich in zijn vaderland: hij was tussen 1845 en 1847 as arts werkzaam in Utrecht. Toen trok hij weer in zuidelijker richting. Hij werd in Zürich hoogleraar in de fysiologie en daarna in Turijn. Geestig waren zijn voordrachten. Zo sprak hij op 21 maart 1864 in Turijn voor een aanzienlijk gezelschap over het volk van de polybrozianen. Volgens de jongste volkstelling (1852) waren er 60.000 triljoen bewoners, terwijl elke provincie meer dan 60 biljoen bewoners kende. Overbevolking is echter onbekend! In werkelijkheid hield hij een lezing, een fysiologische beschouwing, over het bloed; het land der polybrozianen. De vele inwoners zijn de bloedlichaampjes!

Italië was het land waar zijn belangstelling voor de kunst zich kon uitleven. Zozeer hield hij ervan, dat hij zich in 1866 liet naturaliseren tot Italiaan. De nu Italiaanse filosoof en fysioloog kreeg belangstelling voor de politiek en werd in 1876 gekozen tot senator. Hij vestigde zich in Rome, waar hij eveneens hoogleraar was. In zijn politiek functioneren trad hij sterk op tegen de godsdienst. zijn denkwijze vond ook in Nederland steun, bij de vrijdenkers rond het tijdschrift De Dageraad.

In Rome bleef hij echter niet alleen hoogleraar en senator: zijn medische praktijk zette hij eveneens voort. Het zou hem zijn leven kosten, want bij de behandeling van een patiënt raakt hij besmet. Na een kort ziekbed overleed hij op 20 mei 1893 in Rome, ver van zijn geboortestad.
Maar, zo schreef hij in zijn brieven, er is in den vreemde geen dag voorbijgegaan, dat hij niet een nostalgisch verlangen naar zijn geboortegrond had, naar de smalle Deutersedijk waar hij eens genoot van de waterviolieren.

Brabants Dagblad donderdag 13 mei 1993

Een vergeten Bosschenaar...

Hans Kessens, 19 januari 2023

Jacob Moleschott was een grote Europese denker en zijn filosofie is nog altijd actueel. Toch is Moleschott bijna vergeten, zelfs in zijn geboortestad Den Bosch. Op 9 augustus 2022 was het 200 jaar geleden dat deze grote Bosschenaar werd geboren.

YouTube

1935	H. Wiegersma Een roemrijk Bosschenaar : Jacob Moleschott Provinciale Noordbrabantsche en 's-Hertogenbossche Courant zaterdag 20 juli 1935
1986	Redactie Moleschott, Jacob Encyclopedie van Noord-Brabant 3 (1986) 115
1993	Henny Molhuysen Verhalen en legenden : Moleschott Brabants Dagblad donderdag 13 mei 1993
2012	Frans van Gaal Bosschenaar naast Garibaldi 's-Hertogenbosch, 7 april 2012
2013	Frans van Gaal 'Onder de Boschboom' : Bossche Italiaan Bossche Omroep zondag 17 maart 2013 \| 13
2013	Den Bosch doet vrijdenker Moleschott te kort Hij is een min of meer vergeten Bosschenaar, vrijdenker Jacob Moleschott, die leefde van 1822 tot 1893. Maar als het aan Bosschenaar Frans van Gaal ligt, dan komt daar verandering in. Met een te tekenen petitie en een comité van aanbeveling wil hij Den Bosch bewegen de ‘verloren zoon weer in de armen te sluiten’. Domien van der Meijden \| Brabants Dagblad woensdag 11 december 2013 \| 28
2014	Frans van Gaal Niet God maar de mens dienen : Leven en werk van Jacob Moleschott (1822-1893) Bossche Kringen 4 (2014) 18-23
2022	Eerbetoon voor denker Molescott in geboortestad De Bossche denker Jacobus Molescott krijgt een eerbetoon in zijn geboortestad. Kunstenaars kunnen met een voorstel komen om de filosoof en schrijver uit de 19e eeuw te herdenken. Robèrt van Lith \| Brabants Dagblad, vrijdag 1 juli 2022 \| 2
2022	In Den Bosch was hij een jochie, in Rome professor Hoe een jochie van Achter 't Wild Varken een invloedrijk politicus en professor werd in Italië. Vandaag op de 200-ste geboortedag van Jacob Moleschott (1822-1893) vangt historicus Frans van Gaal deze zoon van de stad in vijf vragen (en antwoorden). Theo van de Zande \| Brabants Dagblad, dinsdag 9 augustus 2022 \| Regio 1
2023	Nik de Vries Vergeten of verguisd? Bossche Kringen 4 (2023) 46-47

1845	N.N. Overgang van Jacob Moleschott naar de Nederlands Hervormde religie (1845) s.n. 1845
1980	R.J.Ch.V. ter Laage Jacques Moleschott, een markante persoonlijkheid in de negentiende eeuwse fysiologie? s.n. De Bilt 1980

J.H. van Heurn, Beschrijving der Stad 's-Hertogenbosch (2022) 429

n: vermelding in een voetnoot

Bossche Encyclopedie |

Jacob Moleschott

's-Hertogenbosch 9 augustus 1822 - Rome 20 mei 1893 (70)

Jacob Moleschott

bron: dr. H. van Velthoven, Brabant een gewest in opkomst.

Moleschott

Een vergeten Bosschenaar...

Hans Kessens, 19 januari 2023

H. Wiegersma

Redactie

Henny Molhuysen

Frans van Gaal

Frans van Gaal

Den Bosch doet vrijdenker Moleschott te kort

Frans van Gaal

Eerbetoon voor denker Molescott in geboortestad

In Den Bosch was hij een jochie, in Rome professor

Nik de Vries

N.N.

R.J.Ch.V. ter Laage

n: vermelding in een voetnoot

Op deze pagina

Zie ook